“Als het niet juist is, doe het niet; als het niet waar is, zeg het niet” (Marcus Aurelius)
Regelmatig geef ik een college over leiderschap aan jonge, toekomstige chefs. Die staan voor een boeiende uitdaging: leiding geven aan een team of een groep. Wat steevast aan bod komt, zijn de persoonlijke waarden die een leider moet belichamen zoals onder meer plichtsbesef, respect, inzet, moed, eergevoel, loyauteit en integriteit.
Deze waarden rangschikken volgens hun gewicht of belang heeft weinig zin, maar telkens schuift mijn jong publiek er toch één naar voor: integriteit.
Over een integere chef wordt gezegd dat hij betrouwbaar en eerlijk is. Die reputatie bouwt hij op door integer te handelen. In zijn doen en laten houdt hij vast aan sociale en ethische waarden en normen, ook wanneer deze van buitenaf onder druk staan. Soms is dit moeilijk, maar wel onontbeerlijk om een integere chef te zijn. Zich een faam opbouwen van integriteit kan lang duren, maar in een oogwenk kan deze faam aan diggelen worden geslagen. Daar komt bij dat wie bij medewerkers, bazen of ‘stakeholders’ zijn integriteit verliest, ze voor altijd kwijt is.
Waarden zoals integriteit slaan echter niet enkel op personen maar ook op organisaties, zoals bedrijven, scholen, sportclubs enz. Organisaties zijn sociale verbanden met specifieke doelstellingen. Die doelstellingen moeten legaal en maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Voor een school is dit evident: hoogwaardig onderwijs leveren en voldoen aan de opgelegde eindtermen. Bedrijven willen tot de beste in hun sector behoren en winst maken. Daar is niets verkeerd mee, want succesvolle bedrijven dragen bij aan onze welvaart. Ze garanderen blijvend werkgelegenheid en betalen (normaliter) belastingen op die winst.
Organisaties zijn open systemen, d.w.z. dat ze beïnvloed worden door hun omgeving en op hun beurt die omgeving trachten te beheersen en wederzijds te beïnvloeden. Ze moeten onder meer rekening houden met de concurrentie, de wensen van klanten en andere ‘stakeholders’, de lokale wetgeving, politieke en sociaaleconomische factoren, maatschappelijke normen enz. Zo verwacht de publieke opinie vandaag dat bedrijven hun doelstellingen realiseren in combinatie met een beter beheer van ruimte, natuur en een vermindering van de milieudruk. Bijdragen aan een duurzame economie heet dat !
Om met succes die interactie met de omgeving aan te gaan, zullen organisaties zich intern organiseren. Het veelgebruikte 7s model van McKinsey, illustreert dit heel mooi. Het toont de 7 interactieve factoren van een organisatie die bepalend zijn voor de wijze waarop ze de externe uitdagingen aangaat en haar doelstellingen realiseert. Niet toevallig staan ‘gedeelde waarden’ centraal in het model. Het zijn morele en professionele kernwaarden die voor de organisatie de basis vormen voor haar functioneren. Laat er geen twijfel over staan dat integriteit één van die gedeelde waarden is.
De ‘domme directeur’ als schoolvoorbeeld
Colleges over leiderschap moet men opfleuren met voorbeelden, ten goede of ten kwade. De jongste tijd is er (spijtig genoeg) geen gebrek aan voorbeelden die tot de laatste categorie behoren.
Wellicht hebt u over het voorval met de directeur van een basisschool in Ronse gehoord of gelezen. Schooldirecteurs en onderwijzend personeel staan model voor mensen met hoogstaande waarden en normen. Maar er zijn uitzonderingen die de regel bevestigen, zoals deze directeur. In een scheldmail aan een Vlaams minister drukt hij zijn diepe verachting uit voor de kiezers van haar partij. De kinderen van dergelijk gespuis zijn in zijn school niet welkom, schrijft hij. Nochtans benadrukt de man in een brochure van de school dat “ieder kind een VIP” is. In de media werd zijn gedrag unisono veroordeeld. Hij is nu preventief geschorst.
Terecht, want als leidinggevende zondigt hij dubbel. Hij heeft zijn persoonlijke, hatelijke overtuiging laten primeren boven de waarden die zijn school propageert. Daardoor gaat hij lijnrecht in tegen het pedagogisch project van GO! dat hij trouwens ondertekend heeft. Dat project gaat uit van gelijke kansen voor iedereen en verwerpt discriminatie. Het steunt op neutraliteit wat “ de eerbiediging van de filosofische, ideologische en godsdienstige opvattingen van de leerlingen en hun ouders” inhoudt. De man is dus deloyaal aan die regel. Tevens handelt hij niet integer door te zondigen tegen zijn postulaat dat ieder kind op zijn school een VIP is.
Zijn te late en eerder vage verontschuldigingen ten spijt, is de morele schade voor de directeur onherstelbaar. Nooit kan en zal hij nog de integriteit uitstralen die zijn functie vereist. Sommige kinderen, die naar hem opkeken als een belangrijk persoon, zullen steeds de directeur zien als iemand die hun ouders slechte mensen vindt. Hij schoffeert niet enkel ouders, maar wellicht ook collega’s leerkrachten die kiezen voor die bewuste partij. Het beste wat de man kan doen, is de eer aan zichzelf houden en zijn functie als directeur neerleggen.
Dat laatste is de directeur blijkbaar niet van plan. Hij verdedigt zich onder meer door te stellen dat hij de bewuste mail privé, tijdens het weekend, verstuurd heeft. Maar hier onderschat hij, spijtig genoeg, het belang van zijn functie. Ook buiten de schoolmuren, in zijn privéleven, is en blijft hij dé schooldirecteur van wie verwacht wordt dat hij ethisch correct handelt en de waarden van zijn instelling eerbiedigt. De domme directeur was vergeten dat hij feitelijk 24 uur per dag directeur is.
Corrumpeert macht?
De kans stijgt alleszins wanneer iemand te lang aan de macht blijft. Dat zou het geval kunnen zijn voor de topman van Selor, die deze dienst al vanaf zijn oprichting leidt, t.t.z. 13 jaar. Selor is de dienst die jaarlijks duizenden mensen screent voor overheidsjobs. Op zijn website lees je: “Met een duidelijke deontologie staan we bij deze competentiegerichte opdrachten garant voor objectiviteit en gelijke kansen voor elke kandidaat.”
De Tijd verwijst (op 22 september ll.) nu naar een auditrapport dat schrijft dat de directeur zou tussengekomen zijn ten voordele van dochterlief. Als de man de regels van Selor omzeild heeft, is hij oneerlijk geweest en alle integriteit kwijt. Niet enkel beschaamt hij dan het vertrouwen van zijn medewerkers, tevens pleegt hij een aanslag op het imago van Selor. Ook wanneer hij bij het voortrekken van zijn dochter sensu stricto binnen de grenzen van de wet gebleven is. Nepotisme is een doodzonde voor elke leidinggevende.
Het auditrapport ligt bij de bevoegde minister en het is nu wachten naar de conclusies van een onderzoek. Ik heb er een slecht gevoel bij.
Keine Deutsche Gründlichkeit sondern Unaufrichtigkeit
In de twee vorige voorbeelden staat het individu centraal, dat zondigt tegen persoonlijke en ‘organisationele’ waarden. Op zich kan de schade, door zijn gedrag veroorzaakt, voor zijn organisatie nog beperkt blijven. Zeker wanneer die organisatie onmiddellijk correctieve maatregelen neemt. De schooldirecteur werd stante pede geschorst waardoor de reputatie van zijn school tot nader order ongeschonden blijft. Indien de man op zijn post mag terugkeren, riskeert de school wel een bedenkelijke reputatie van een plaats waar sommige kinderen niet welkom zijn.
Het is echter een ander paar mouwen wanneer niet het individu, maar de organisatie zelf zwaar in de fout gaat en op niet integere wijze zijn doelstellingen wil realiseren. ‘Diesel gate’ of het ‘VW-Abgasskandal’ is hiervan een triest schoolvoorbeeld. Door haar omgeving te belazeren, heeft Volkswagen niet enkel het eigen imago zwaar besmeurd maar tevens dat de volledige automobielsector en van Duitsland zelf. VW is Duitsland en daarom vraagt Frau Merkel opheldering. Want de zo geroemde reputatie van Duitse degelijkheid en betrouwbaarheid werd aan flarden geschoten. Alle ‘stakeholders’ werden bedot, niet in het minst de loyale VW-werknemer. Wie naar het 7s model kijkt, ziet dat ‘strategy’ (nummer één worden in de wereld) en ‘systems’ (de bedrieglijke software) in conflict komen met de ‘shared values’ van VW (die Konzernleitlinien).
Ook hier neemt de organisatie onmiddellijk correctieve maatregelen. De CEO en nog andere topchefs moeten opstappen (met een dikke opzegpremie). Want deze toplieden beelden vandaag het bedrieglijke gezicht uit van VW. Waren ze op de hoogte van het bedrog of niet, dat moet nog blijken. Hopelijk vindt VW zowel zijn ‘Gründlichkeit’ als ‘Aufrichtigkeit’ terug tijdens het onderzoek naar de feiten. Arrogantie en winstbejag maakten dat VW het werkwoord ‘integriteit’ niet langer in de huidige maar in de verleden tijd vervoegde…
“Integrity is doing the right thing, even when no one is watching.” C. S. Lewis
Regelmatig geef ik een college over leiderschap aan jonge, toekomstige chefs. Die staan voor een boeiende uitdaging: leiding geven aan een team of een groep. Wat steevast aan bod komt, zijn de persoonlijke waarden die een leider moet belichamen zoals onder meer plichtsbesef, respect, inzet, moed, eergevoel, loyauteit en integriteit.
Deze waarden rangschikken volgens hun gewicht of belang heeft weinig zin, maar telkens schuift mijn jong publiek er toch één naar voor: integriteit.
Over een integere chef wordt gezegd dat hij betrouwbaar en eerlijk is. Die reputatie bouwt hij op door integer te handelen. In zijn doen en laten houdt hij vast aan sociale en ethische waarden en normen, ook wanneer deze van buitenaf onder druk staan. Soms is dit moeilijk, maar wel onontbeerlijk om een integere chef te zijn. Zich een faam opbouwen van integriteit kan lang duren, maar in een oogwenk kan deze faam aan diggelen worden geslagen. Daar komt bij dat wie bij medewerkers, bazen of ‘stakeholders’ zijn integriteit verliest, ze voor altijd kwijt is.
Waarden zoals integriteit slaan echter niet enkel op personen maar ook op organisaties, zoals bedrijven, scholen, sportclubs enz. Organisaties zijn sociale verbanden met specifieke doelstellingen. Die doelstellingen moeten legaal en maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Voor een school is dit evident: hoogwaardig onderwijs leveren en voldoen aan de opgelegde eindtermen. Bedrijven willen tot de beste in hun sector behoren en winst maken. Daar is niets verkeerd mee, want succesvolle bedrijven dragen bij aan onze welvaart. Ze garanderen blijvend werkgelegenheid en betalen (normaliter) belastingen op die winst.
Organisaties zijn open systemen, d.w.z. dat ze beïnvloed worden door hun omgeving en op hun beurt die omgeving trachten te beheersen en wederzijds te beïnvloeden. Ze moeten onder meer rekening houden met de concurrentie, de wensen van klanten en andere ‘stakeholders’, de lokale wetgeving, politieke en sociaaleconomische factoren, maatschappelijke normen enz. Zo verwacht de publieke opinie vandaag dat bedrijven hun doelstellingen realiseren in combinatie met een beter beheer van ruimte, natuur en een vermindering van de milieudruk. Bijdragen aan een duurzame economie heet dat !
Om met succes die interactie met de omgeving aan te gaan, zullen organisaties zich intern organiseren. Het veelgebruikte 7s model van McKinsey, illustreert dit heel mooi. Het toont de 7 interactieve factoren van een organisatie die bepalend zijn voor de wijze waarop ze de externe uitdagingen aangaat en haar doelstellingen realiseert. Niet toevallig staan ‘gedeelde waarden’ centraal in het model. Het zijn morele en professionele kernwaarden die voor de organisatie de basis vormen voor haar functioneren. Laat er geen twijfel over staan dat integriteit één van die gedeelde waarden is.
De ‘domme directeur’ als schoolvoorbeeld
Colleges over leiderschap moet men opfleuren met voorbeelden, ten goede of ten kwade. De jongste tijd is er (spijtig genoeg) geen gebrek aan voorbeelden die tot de laatste categorie behoren.
Wellicht hebt u over het voorval met de directeur van een basisschool in Ronse gehoord of gelezen. Schooldirecteurs en onderwijzend personeel staan model voor mensen met hoogstaande waarden en normen. Maar er zijn uitzonderingen die de regel bevestigen, zoals deze directeur. In een scheldmail aan een Vlaams minister drukt hij zijn diepe verachting uit voor de kiezers van haar partij. De kinderen van dergelijk gespuis zijn in zijn school niet welkom, schrijft hij. Nochtans benadrukt de man in een brochure van de school dat “ieder kind een VIP” is. In de media werd zijn gedrag unisono veroordeeld. Hij is nu preventief geschorst.
Terecht, want als leidinggevende zondigt hij dubbel. Hij heeft zijn persoonlijke, hatelijke overtuiging laten primeren boven de waarden die zijn school propageert. Daardoor gaat hij lijnrecht in tegen het pedagogisch project van GO! dat hij trouwens ondertekend heeft. Dat project gaat uit van gelijke kansen voor iedereen en verwerpt discriminatie. Het steunt op neutraliteit wat “ de eerbiediging van de filosofische, ideologische en godsdienstige opvattingen van de leerlingen en hun ouders” inhoudt. De man is dus deloyaal aan die regel. Tevens handelt hij niet integer door te zondigen tegen zijn postulaat dat ieder kind op zijn school een VIP is.
Zijn te late en eerder vage verontschuldigingen ten spijt, is de morele schade voor de directeur onherstelbaar. Nooit kan en zal hij nog de integriteit uitstralen die zijn functie vereist. Sommige kinderen, die naar hem opkeken als een belangrijk persoon, zullen steeds de directeur zien als iemand die hun ouders slechte mensen vindt. Hij schoffeert niet enkel ouders, maar wellicht ook collega’s leerkrachten die kiezen voor die bewuste partij. Het beste wat de man kan doen, is de eer aan zichzelf houden en zijn functie als directeur neerleggen.
Dat laatste is de directeur blijkbaar niet van plan. Hij verdedigt zich onder meer door te stellen dat hij de bewuste mail privé, tijdens het weekend, verstuurd heeft. Maar hier onderschat hij, spijtig genoeg, het belang van zijn functie. Ook buiten de schoolmuren, in zijn privéleven, is en blijft hij dé schooldirecteur van wie verwacht wordt dat hij ethisch correct handelt en de waarden van zijn instelling eerbiedigt. De domme directeur was vergeten dat hij feitelijk 24 uur per dag directeur is.
Corrumpeert macht?
De kans stijgt alleszins wanneer iemand te lang aan de macht blijft. Dat zou het geval kunnen zijn voor de topman van Selor, die deze dienst al vanaf zijn oprichting leidt, t.t.z. 13 jaar. Selor is de dienst die jaarlijks duizenden mensen screent voor overheidsjobs. Op zijn website lees je: “Met een duidelijke deontologie staan we bij deze competentiegerichte opdrachten garant voor objectiviteit en gelijke kansen voor elke kandidaat.”
De Tijd verwijst (op 22 september ll.) nu naar een auditrapport dat schrijft dat de directeur zou tussengekomen zijn ten voordele van dochterlief. Als de man de regels van Selor omzeild heeft, is hij oneerlijk geweest en alle integriteit kwijt. Niet enkel beschaamt hij dan het vertrouwen van zijn medewerkers, tevens pleegt hij een aanslag op het imago van Selor. Ook wanneer hij bij het voortrekken van zijn dochter sensu stricto binnen de grenzen van de wet gebleven is. Nepotisme is een doodzonde voor elke leidinggevende.
Het auditrapport ligt bij de bevoegde minister en het is nu wachten naar de conclusies van een onderzoek. Ik heb er een slecht gevoel bij.
Keine Deutsche Gründlichkeit sondern Unaufrichtigkeit
In de twee vorige voorbeelden staat het individu centraal, dat zondigt tegen persoonlijke en ‘organisationele’ waarden. Op zich kan de schade, door zijn gedrag veroorzaakt, voor zijn organisatie nog beperkt blijven. Zeker wanneer die organisatie onmiddellijk correctieve maatregelen neemt. De schooldirecteur werd stante pede geschorst waardoor de reputatie van zijn school tot nader order ongeschonden blijft. Indien de man op zijn post mag terugkeren, riskeert de school wel een bedenkelijke reputatie van een plaats waar sommige kinderen niet welkom zijn.
Het is echter een ander paar mouwen wanneer niet het individu, maar de organisatie zelf zwaar in de fout gaat en op niet integere wijze zijn doelstellingen wil realiseren. ‘Diesel gate’ of het ‘VW-Abgasskandal’ is hiervan een triest schoolvoorbeeld. Door haar omgeving te belazeren, heeft Volkswagen niet enkel het eigen imago zwaar besmeurd maar tevens dat de volledige automobielsector en van Duitsland zelf. VW is Duitsland en daarom vraagt Frau Merkel opheldering. Want de zo geroemde reputatie van Duitse degelijkheid en betrouwbaarheid werd aan flarden geschoten. Alle ‘stakeholders’ werden bedot, niet in het minst de loyale VW-werknemer. Wie naar het 7s model kijkt, ziet dat ‘strategy’ (nummer één worden in de wereld) en ‘systems’ (de bedrieglijke software) in conflict komen met de ‘shared values’ van VW (die Konzernleitlinien).
Ook hier neemt de organisatie onmiddellijk correctieve maatregelen. De CEO en nog andere topchefs moeten opstappen (met een dikke opzegpremie). Want deze toplieden beelden vandaag het bedrieglijke gezicht uit van VW. Waren ze op de hoogte van het bedrog of niet, dat moet nog blijken. Hopelijk vindt VW zowel zijn ‘Gründlichkeit’ als ‘Aufrichtigkeit’ terug tijdens het onderzoek naar de feiten. Arrogantie en winstbejag maakten dat VW het werkwoord ‘integriteit’ niet langer in de huidige maar in de verleden tijd vervoegde…
“Integrity is doing the right thing, even when no one is watching.” C. S. Lewis